
Powrót do szkoły a odporność dziecka – jak ją wzmocnić i zapobiec grypie?
Odporności organizmu nie da się zbudować ani poprawić w ciągu jednego dnia. To zadanie na każdy dzień przez cały rok. Nie zastąpią tego żadne cudowne tabletki, sprzedawane bez recepty, mające wzmacniać układ odpornościowy. Warto o tym pamiętać, ponieważ silny układ odpornościowy u dziecka to najskuteczniejsza broń w walce z wirusami i bakteriami.
Trudny powrót do szkoły
Układ odpornościowy u dziecka stale się rozwija i dojrzewa. Powrót do szkoły to większe ryzyko infekcji, ponieważ jesień to także początek sezonu przeziębień i zachorowań na grypę. Infekcjom sprzyja częsty i bliski kontakt z innymi dziećmi oraz dorosłymi, którzy nie zawsze mają właściwe nawyki higieniczne. Nie bez znaczenia jest także stres, którego dziecko doświadcza w związku z powrotem do szkoły. Wszystkie te czynniki negatywnie odbijają się na odporności i zwiększają podatność organizmu dziecka na infekcje.

Układ odpornościowy składa się z wielu narządów, w których "powstają i szkolą" się komórki odpornościowe. Te organy to tzw. narządy limfatyczne, czyli szpik kostny, grasica, śledziona, węzły chłonne i migdałki.
Czy wiesz, że…
Poznajmy się
Często dla lepszego wyobrażenia sobie funkcjonowania układu odpornościowego porównuje się go do armii, gdzie sztabem jest grasica, a żołnierzami walczącymi na pierwszej linii frontu limfocyty T i B, czyli dwa rodzaje swoistych białych ciałek krwi. Miejscem ich powstawania jest szpik kostny, a stacjonują głównie w węzłach chłonnych. Pomagają im makrofagi i inne komórki fagocytarne, które pożerają ciała obce, w tym komórki chorobotwórcze trafiające do naszego organizmu. Ta sprawnie działająca armia jest w stanie bronić nas przed atakującymi drobnoustrojami, ale pod warunkiem, że właściwie o nią dbamy.
Dwie ważne bariery
Nasz organizm kontaktuje się ze światem zewnętrznym przez skórę i błony śluzowe. Największa błona śluzowa to ta wyściełająca od wewnątrz jelita, której powierzchnia zajmuje nawet ponad 250m2. Tak wielka powierzchnia błony śluzowej jelit ma znaczenie nie tylko ze względu na jej funkcje związane z efektywnym wchłanianiem składników pokarmowych. Jest ona, obok innych narządów, np. śledziony, grasicy i węzłów chłonnych, istotną częścią naszego układu odpornościowego. Zarówno skóra i błony śluzowe stanowią bariery dla wszelkich chorobotwórczych czynników, które mogą wtargnąć do organizmu. Oczywiście bariery te mogą zostać uszkodzone, co otwiera drogę dla wirusów, bakterii czy toksyn. Warto jednak podkreślić, że zdrowa skóra i zdrowe błony śluzowe stanowią nieprzenikliwą barierę dla toksyn czy czynników infekcyjnych.
Jak wzmacniać odporność?
Aby wzmocnić odporność dzieci na początku roku szkolnego, warto zadbać o:
- zdrową, zbilansowaną dietę,
- aktywność fizyczną,
- spędzanie czasu na świeżym powietrzu, niezależnie od pogody,
- odpowiednią ilość snu,
- równowagę psychiczną i eliminowanie długo utrzymującego się stresu,
- dobre nawyki higieniczne.
Zdrowa i zbilansowana dieta. Aby wzmocnić układ odpornościowy dziecka, warto od najmłodszych lat utrwalać zdrowe nawyki żywieniowe.
Zdrowa i zbilansowana dieta
Aby wzmocnić układ odpornościowy dziecka, warto od najmłodszych lat utrwalać zdrowe nawyki żywieniowe.
Zróżnicowany jadłospis
Zróżnicowany jadłospis, obfitujący w warzywa i w mniejszym stopniu owoce, jest kluczowy dla dostarczania składników niezbędnych do budowania silnego systemu immunologicznego.
Prawidłowe funkcjonowanie organizmu
Na prawidłowe funkcjonowanie układu immunologicznego dziecka wpływ mają witaminy (A, D, E, C), składniki mineralne (cynk, selen, żelazo) oraz wielonienasycone kwasy tłuszczowe (DHA i EPA).
Zróżnicowana dieta to także gwarancja na utrzymanie w dobrej kondycji mikrobioty przewodu pokarmowego, czyli bakterii, które zasiedlają organizm człowieka. Mikrobiota kształtuje się najintensywniej w okresie 1000 pierwszych dni życia dziecka, ale jest bardzo wrażliwa na działanie czynników środowiskowych, jak zanieczyszczenie powietrza, dym tytoniowy czy uboga w warzywa i owoce dieta. Warto pamiętać o tym, ponieważ to właśnie w jelitach znajduje się 70–80% komórek układu odpornościowego.
Niezwykle ważne jest także odpowiednie nawodnienie organizmu dziecka. Jeśli śluzówki będą przesuszone, staną się podatniejsze na wnikanie patogenów. Bez nawodnienia niesprawny jest też mechanizm samoistnego oczyszczania dróg oddechowych poprzez ruch rzęsek i transport śluzu, w którym utknęły patogeny.
Z diety dziecka eliminujemy produkty wysoko przetworzone, fast foody, produkty zawierające konserwanty i sztuczne barwniki. Produkty te, podobnie jak niedożywienie i brak koniecznych składników odżywczych, zaburzają produkcję oraz aktywność komórek odpornościowych i przeciwciał. Zdrowa i zbilansowana dieta jest kluczowa dla budowania silnego układu odpornościowego dziecka.
Witamina A
Znajdziemy ją m.in. w jajach, maśle, żółtym serze, marchwi i czerwonej papryce.
Witamina E
Dobrym źródłem witaminy E są oleje – słonecznikowy, rzepakowy, kukurydziany i sojowy.
Witamina D
Witaminę D organizm sam potrafi wytwarzać pod wpływem bezpośredniego kontaktu skóry z promieniami słonecznymi.
Witamina C
Witamina C w największych ilościach znajduje się w warzywach i owocach.
Selen, cynk i żelazo
Selen znajdziemy w rybach, podrobach i owocach morza. Cynk i żelazo to pierwiastki, który występują w mięsie, jego podrobach oraz produktach zbożowych.
Aktywność fizyczna. Ma bardzo duży wpływ na mobilizację układu odpornościowego. Podczas ćwiczeń dochodzi do zwiększenia liczby niektórych komórek odpornościowych takich jak limfocyty, które biorą udział w odpowiedzi immunologicznej, produkując przeciwciała rozpoznające obce antygeny. Podczas wysiłku fizycznego dochodzi również do zwiększenia produkcji makrofagów, które neutralizują patogeny chorobotwórcze. Regularna i umiarkowana aktywność fizyczna zmniejsza ryzyko infekcji, a także zapobiega rozwojowi chorób przewlekłych. Jednak zbyt intensywne ćwiczenia i forsowanie organizmu przez dłuższy czas mogą wywołać efekt odwrotny, jak spadek poziomu limfocytów i wzrost podatności na zakażenia.
Trzeba się wysypiać. Sen pełni wyjątkowo ważną funkcję w pracy układu odpornościowego człowieka. Podczas snu układ odpornościowy uczy się również, jak zapamiętywać, rozpoznawać i reagować na szkodliwe drobnoustroje. Warto wiedzieć, że dzieci, które nie śpią odpowiednio długo, są bardziej narażone na cukrzycę, otyłość, problemy z uwagą i pogorszenie zdrowia psychicznego. Dzieci w wieku szkolnym powinny regularnie chodzić spać. W wieku 6–13 lat potrzebują przesypiać 9–12 godzin na dobę, a młodzież 13–18 lat 8–10 godzin.
Bądź przyjaznym rodzicem, który pomaga rozwiązywać problemy, a nie ocenia i krytykuje.
Zadbaj o emocje dziecka. Stres, zwłaszcza długotrwały, osłabia układ odpornościowy, przez co organizm jest podatniejszy na infekcje. Początek roku szkolnego obfituje w stresujące sytuacje. Dlatego stwórz przestrzeń, w której dziecko będzie czuło się bezpieczne, aby mogło otwarcie mówić o swoich problemach. Nie wyolbrzymiaj drobnych porażek i dostrzegaj nawet najmniejsze sukcesy. Podpowiadaj rozwiązania, ale nie wymuszaj ich realizacji.
Dbałość o higienę. To niezwykle ważne zadanie dla rodziców, zwłaszcza w czasie pandemii. I nie chodzi tu tylko o regularne mycie zębów. Musimy przypominać dzieciom, jak ważne jest regularne mycie i dezynfekcja rąk, że są miejsca, do których nie wchodzi się bez maseczki. Włóż do plecaka dziecka chusteczki odkażające, aby mogło z nich skorzystać w szkole czy środkach komunikacji. Sam też przestrzegaj tych zasad, abyś dawał dobry przykład dziecku. Mów o zachowaniu dystansu. No i sprawa kluczowa – skorzystaj z dobrodziejstwa, jakim jest szczepienie przeciwko grypie. Pamiętaj, że szczepionkę można przyjąć także w postaci aerozolu podawanego do nosa.